Rekordy temperatury w Polsce

Na różnych stronach internetowych publikowane są wartości ekstremalnych temperatur notowanych w naszym kraju, w znakomitej jednak większości są to rekordy odnotowane w latach po roku 1951. Jedynym wyjątkiem wydają się tu wartości tzw. „rekordów absolutnych” (+40.2°C w Prószkowie, -41.0°C w Siedlcach), które wystąpiły przed 1950. Tymczasem w „Przeglądzie Geofizycznym” z 1983 r. w artykule „O zakresie zmienności temperatury w Polsce” (D. Kuziemska) cytowane mamy rekordy dla poszczególnych miesięcy w latach 1881-1975 – stąd możemy w ten sposób uzyskać wartości rekordowe dla okresu 1881-2017.

W kolejnych latach dość intensywnie przyglądaliśmy się zaprezentowanym przez D. Kuziemską wartościom. Wykryliśmy kilka oczywistych błędów, które w kolejnych wersjach tabeli zostały usunięte. Okazało się również, że rekord zimna Polski z Siedlec jest wynikiem błędu (wartości temperatur z Siedlec z pierwszej zimy II wojny światowej są znacznie zaniżone, co może być wynikiem pierwszych miesięcy okupacji).

PODKREŚLONO REKORDY ODNOTOWANE OD 1990. POGRUBIONE – PO 2010.

Tabela 1. Minimalne temperatury w Polsce w latach 1881-2018

MiesiącTmin absStacjaData
 Styczeń -41.0¹

-38.7

-37.5

-37.1

-39.8

-38.9

Siedlce¹

Białowieża

Przemyśl

Jabłonka

Puścizna Rękowiańska II

Puścizna Rękowiańska I

 11.01.1940¹

11.01.195014

11.01.195014

08.01.201711

08.01.201722,23

08.01.201722,23

 Luty-40.6

-40.4

-40.1

-39.3

-38.6

-38.3

-38.01

 Żywiec

Olkusz

Sianki

Sanok

Lubaczów

Maniowy

Siedlce1

11.02.1929

11.02.19298

11.02.19298

28.02.19634

28.02.19634

28.02.19634

11.02.19401

 

 Marzec-34.7

-34.6

-33.8

-32.9

-31.3

-30.0

Sejny

Maniowy

Lubaczów

Jabłonka

Przemyśl

Lidzbark Warm.

08.03.196420

01.03.19634

01.03.19634

01.03.19634

2.03.1929

data nieznana2

 Kwiecień-21.8

-20.8

-20.0

-18.7

-17.6

Sianki

Hala Ornak

Białowieża

Siedlce – Stara Wieś

Lębork

3.04.193126

2.04.195827

5.04.192925

5.04.192925

data nieznana2

 Maj-8.5

-9.0

Mława

Poraj k. Leborka

10.05.1941

data nieznana2

 Czerwiec-3.4

-2.6

-2.6

-2.6

-2.4

-4.6

Lębork

Krzyż

Miastko

Krzyż

Biebrza

Poraj k. Lęborka

5.06.1951

1.06.197711

1.06.197711

2.06.197511

10.06.201611

data nieznana2

 Lipiec-1.1

-0.4

0.4

0.8

0.8

0.8

(-5.7)

(-5.5)

Poronin

Jabłonka

Zakopane

Radostowo

Krzyż

Poraj k. Leborka

Litworowy Kocioł

Hala Izerska

05.07.19625

09.07.1993

1.07.1919, 9.07.1928

3.07.197911

3.07.197911

data nieznana2

18.07.202234

21.07.199617,18

 Sierpień-2.8

-1.7

-0.1

-3.2

-0.8

Biebrza

Białowieża

Szczecinek

Jabłonka

Zakopane

30.08.19669

30.08.19669

23.08.1964

data nieznana2

26.08.1919

 Wrzesień-9.2

-7.1

-6.7

-6.4

-6.0

-5.2

Jakuszyce

Barwinek

Biebrza

Jabłonka

Zamość

Lidzbark Warm.

24.09.200011

1951-197019

1986-09-2711

1970-09-2911

28.09.1977

Data nieznana2

 Październik-18.5

-15.8

-14.7

-14.5

-14.2

-14.2

-14.2

Zakopane

Hala Ornak

Poraj k. Lęborka

Dąbrówno

Suwałki

Sejny

Gołdap

30.10.1920

27.10.199111

Data nieznana2

Data nieznana2

31.10.195611,21

31.10.195621

31.10.195611,21

 Listopad-29.0

-28.6

-27.6

-25.7

-25.5

-25.4

Stuposiany

Nowy Targ

Jabłonka

Brzegi Dolne

Brzegi Dolne

Zamość

24.11.198811

29.11.191535

29.11.198911

10.11.195611,21

18.11.196510

18.11.1965

 Grudzień-37.1

-36.8

-35.6

-35.5

-35.4

-31.2

Stuposiany

Ustrzyki Górne

Komańcza

Maniowy

Nowy Targ

Przemyśl

28.12.199611,12

25.12.196113

25.12.196113

26.12.196113

26.12.196113

23.12.1927

 

Tabela 2. Maksymalne temperatury w Polsce w latach 1881-2023

MiesiącTmax absStacjaData
 Styczeń19.5

19.0

18.9

18.9

18.6

17.3

17.2

17.1

17.0

16.7

16.6

16.4

16.3

Ceber

Jodłownik

Warszawa-Okęcie

Korbielów

Pszenno

Kraków-Obserwatorium

Łącko

Maków Podhalański

Jelenia Góra

Zakopane

Szklarska Poręba

Korfantów

Kraków

01.01.202336

01.01.202336

01.01.202336

01.01.202336

06.01.199911

08.01.199411

08.01.199411

12.01.199311

17.01.1993

4.01.1925

Data nieznana2

19.01.200711

4.01.1925

 Luty22.1

21.6

21.4

21.3

21.2

20.6

19.3

Maków Podhalański

Dobczyce

Maków Podhalański

Pszenno

Jelenia Góra

Tarnów

Korfantów

25.02.202124,31

25.02.202124,31

25.02.199011

24.02.202124,31

24.02.202129,31

25.02.1990

24.02.200811

 Marzec25.6

25.2

24.9

24.5

Nowy Sącz

Wrocław, Tarnobrzeg

Chorzelów

Grudziądz 

21.03.1974

21.03.1974

21.03.1974

Data nieznana2

 Kwiecień32.5

32.0

31.6

31.5

Słupca

Gniezno

Słubice

Trzebiechów

29.04.201211

29.04.201211

28.04.201211

23.04.196811

 Maj35.7

36.2

35.5

35.4

Zielona Góra, Lublin

Nowy Tomyśl

Opole

Wałcz

28.05.1892, 28.05.1958

Data nieznana2

Data nieznana2

Data nieznana2

 Czerwiec38.332

38.330

38.1 (38.3)28

38.124

38.029

38.028

38.0

37.429

37.2

Słubice32

Ceber30

Radzyń (lubuskie)28

Krzyż24

Poznań-Ławica29

Kórnik28

Wrocław

Leszno29

Ceber

19.06.202232

26, 30.06.201930

26.06.201928

30.06.201924

26.06.201929

26.06.201928

27.06.1935

26.06.201929

21.06.200011

Lipiec40.23

40.0

39.6

39.6

39.5

25.9

Prószków3

Zbiersk

Kończewice

Pętkowo

Słubice

Śnieżka

29.07.19213

29.07.19216

11.07.19597

29.07.19216

30.07.1994

20.08.1892

 Sierpień39.0

38.9

38.9

38.5

38.7

Ceber

Silniczka

Zielona Góra, Legnica

Ceber

Prószków

08.08.201511

08.08.201311

19.08.1892

10.08.199211

lata 1916-302

 Wrzesień36.8

34.9

34.7

34.7

34.6

34.6

34.4

Tarnów

Wrocław

Piła

Frankfurt/Słubice

Poznań,Budzyń,Wierzchowo

Legnica

Zielona Góra

01.09.201511

14.09.1947

18.09.1975

Data nieznana2

18.09.1975

17.09.1975

Data nieznana2

 Październik29.3

28.9

28.8

28.7

28.6

28.4

28.4

Legnica

Trzebiechów

Sulęcin

Gorzów Wlkp.

Słubice

Bydgoszcz

Legnica

3.10.202337

4.10.196611

4.10.19669

4.10.19669

4.10.19669

4.10.19669

Data nieznana2

 Listopad26.2

25.6

25.3

25.0

24.6

24.6

24.5

24.5

24.5

24.4

24.1

24.0

23.7

23.5

23.5

23.4

23.4

23.4

23.2

23.1

23.1

Polana

Szczawnica

Bielsko

Terka

Polana

Sanok-Terpcza

Stuposiany

Komańcza

Leszczowate

Solina-Jawor

Lesko

Kraków-Obserwatorium

Cieszyn

Komańcza

Maków Podhalański

Wieliczka

Wadowice

Kraków

Żywiec-Sporysz

Bielsko Biała

Radziechowy

5.11.201824

1.11.192633

1.11.192633

5.11.201824

3.11.201824

5.11.201824

5.11.201824

5.11.201824

5.11.201824

5.11.201824

5.11.201824

2.11.196815,16

1.11.192625

4.11.201824

2.11.196815

2.11.196815

2.11.196815

1.11.1926

2.11.196811

5.11.200811

2.11.196811

 Grudzień20.4

20.0

20.0

19.9

19.8

19.5

19.5

Łazy

Wieliczka

Łącko

Kraków-Obserwatorium

Wadowice

Tarnów

Myślenice

19.12.198911

5.12.196113

19.12.198911

19.12.198911

5.12.196113

19.12.198911

5.12.196113

1 W związku z materiałem zebranym tutaj, rekordy z Siedlec są najprawdopodobniej błędne.

2 Wartości i dane zaznaczone kursywą pochodzą z publikacji „Klimakunde des Deutschen Reiches (1939)”. Niestety nie podawano tam dat wystąpienia ekstremów miesięcznych, wyjątki stanowią ekstrema roczne (jak na przykład temperatura +25.9°C odnotowana 20 sierpnia 1892 na Śnieżce)

3 W Opolu tego dnia notowano jedynie 38.0°C, dodatkowo istnieją informacje o położeniu klatki w Prószkowie zaledwie 1 metr nad powierzchnią gruntu (obecnie jest to 2 metry). Nie jest więc jasne czy rekord z Prószkowa nie był wynikiem nieprawidłowej ekspozycji przyrządów na promieniowanie słoneczne, jest to jednak rekord powszechnie uznawany.

4 Rocznik meteorologiczny 1963 (IMGW/PIHM)

5 Rocznik meteorologiczny 1962 (IMGW/PIHM)

6 Rocznik meteorologiczny 1921 (IMGW/PIHM)

7 Rocznik meteorologiczny 1959 (IMGW/PIHM)

8 Gumiński R., „Zima roku 1928/29 w Polsce”, Przegląd Geograficzny, Tom IX, 1931.

9 Rocznik meteorologiczny 1966 (IMGW/PIHM)

10 Rocznik meteorologiczny 1965 (IMGW/PIHM)

11 Dane z Centralnej Bazy Danych Historycznych (IMGW), dostęp ze strony https://dane.imgw.pl

12 http://mojebieszczady.blogspot.com/2012/01/rekordowo-zimne-stuposiany.html

13 Rocznik meteorologiczny 1961 (IMGW/PIHM)

14 „Prace Zakładu i Obserwatorium Meteorologii i Klimatologii UWr, Obserwacje dobowe we Wrocławiu 1950” za PIHM.

15 Rocznik meteorologiczny 1968 (IMGW/PIHM)

16 Stacja położona w mieście, będąca pod wpływem Miejskiej Wyspy Ciepła. Na stacji Kraków – Balice tego dnia notowano 22.5°C

17 http://www.izera.pl/izerskangp.html

18 Urban G. „Uwarunkowania przymrozków na przykładzie epizodu z lipca 1996 roku na Hali Izerskiej w Górach Izerskich w kontekście gospodarki leśnej”, Leśne Prace Badawcze 2014.

19 Hess M., Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B. „Stosunki termiczne Beskidu Niskiego (metoda charakterystyki reżimu termicznego gór)”, Prace Geograficzne nr 123, PAN 1977

20 Rocznik meteorologiczny 1964 (IMGW/PIHM)

21 Rocznik meteorologiczny 1956 (IMGW/PIHM)

22 Pomiary dokonywane na stacjach umiejscowionych na Puściźnie Rękowiańskiej (torfowisko k. Czarnego Dunajca) są pomiarami nieoficjalnymi, dokonywanymi jednak w sposób zgodny z zaleceniami WMO (szczególnie dotyczy to stacji Puścizna Rękowiańska I).

23 https://meteomodel.pl/BLOG/39-8c-i-38-9c/

24 Dane systemu telemetrii IMGW

25 Rocznik meteorologiczny 1929 (PIM)

26 Rocznik meteorologiczny 1931 (PIM) str. 163

27 Rocznik meteorologiczny 1958 (PIHM), str. 454

28 Na stacji klimatologicznej w Radzyniu funkcjonuje zarówno automatyczny czujnik systemu telemetrii, jak i prowadzone są odczyty z standardowych termometrów szklanych. Wartość temperatury maksymalnej z sieci telemetrii to 38.3°C, wartość odczytana przez obserwatora za pomocą „analogowego” termometru maksymalnego to 38.1°C.

29 Depesze SYNOP IMGW-PIB

30 Dane IMGW-PIB (https://dane.imgw.pl)

31 https://blog.meteomodel.pl/absolutny-rekord-ciepla-lutego-w-polsce-22-1c-czas-na-ochlodzenie/

32 Dane IMGW-PIB

33 Dane IMGW-PIB – histklim.imgw.pl

34 https://mrozowiska.pl/2022/08/pierwszy-miesieczny-rekord-zimna-polski/ Dane zarejestrowane w czasie kampanii pomiarowej mającej na celu zlokalizowanie najzimniejszego miejsca w Polsce. Niestety do tej pory pomiarów w Litworowym Kotle nie prowadzono.

35 Dane IMGW-PIB – histklim.imgw.pl Stacja bez termometru maksymalnego/minimalnego. Istnieje szansa, że rzeczywiste minimum było niższe.

36 System telemetrii IMGW-PIB, https://www.facebook.com/Meteoimgw/posts/pfbid02TmAm5fzJL5DR1n2VDwLhXHJ2QvcmhebUmuFE3vyTGtbMVcmAF84AiPhEpXHXaFTNl

37 IMGW-PIB/Twitter

 

Jak widać, rozszerzenie tabeli ekstremalnych wartości temperatury w Polsce na lata 1881-1950 powoduje pewne zmiany – okazuje się, że tegoroczna temperatura notowana w maju w Toruniu (-7.2°C) nie jest rekordowa, bowiem 11.05.1941 notowano w Mławie -8.5°C. Również rekordowa nie była temperatura z listopada 2008 w Bielsku Białej (23.1°C), bowiem 23.4°C notowano 01.11.1926 w Krakowie. Artykuł cytuje również nieoficjalne rekordy zimna:

„(…) minima bywały niższe od wymienionego w pracy Wiszniewskiego i Chełchowskiego (1975). Według Ziobrowskiego (1933) w dniu 10 II 1929 w Rabce (na poziomie 2m) temperatura obniżyła się do -45 st C. Różański (1951), za inż. Poholeskim, autorem planu zagospodarowania przestrzennego Nowego Targu, cytuje: „W roku 1928/29 minimum zimowe dosięgało -49, temperatury nie notowanej nigdzie dotąd w Polsce”. Mimo braku lokalizacji owo minimum zasługuje na uwagę. Michalczewski (1962) badając genezę zastoisk mrozowych w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej przez wnikliwą analizę mikrosynoptyczną, konstatuje: „przytoczona przez Różańskiego wartość -49 st. C leży w granicach możliwości klimatycznych tego regionu, stanowiąc niewątpliwe ekstremum”

Rzeczywiście, w świetle niektórych pomiarów notowanych w zastoiskach mrozowych w znacznie cieplejszych zimach (poniżej -45°C w niemieckim Funtensee) wydaje się prawdopodobne, że w zimach rekordowo mroźnych temperatura mogła spadać znacznie niżej – jeśli w Siedlcach możliwy był spadek temperatury do -41.0°C, to w zastoiskach mrozowych z pewnością było możliwe zanotowanie temperatury dużo niższej. Oczywiście przytaczana przez Różańskiego wartość -49°C jest bardzo dyskusyjna, jednak jeśli zarówno ona, jak i rekord z Rabki są prawdziwe, oznacza to iż nawet obecnie – w zimach znacznie cieplejszych – nie jest wykluczone odnotowanie temperatur spadających do -40°C, szczególnie w nowszych stacjach położonych na Hali Izerskiej, lub w Stuposianach. Niestety te stacje nie istniały w czasie największych mrozów XX wieku.

Temperatury maksymalne niemal na wszystkich stacjach położonych na nizinach przekraczały, lub były równe 35°C. Na uwagę zasługuje rekordowa wartość z Suwałk: +37.0 notowane ponoć 11.08.1946. Jest to o tyle wątpliwe, że rekordowa wartość w niedalekim Białymstoku osiągnęła tylko 34.4 i to w roku 1943, zatem w 1946 musiała być jeszcze niższa. Z drugiej jednak strony analiza pola barycznego z dnia 11.08.1946 potwierdza, iż mógł być to dzień upalny.

Inaczej się ma sprawa z rekordami ciepła z 19/20 sierpnia 1892 roku – bardzo wysokie temperatury – dochodzące do niemal 39°C wystąpiły w południowo-zachodnich regionach naszego kraju. Tu wartości 38.9°C notowano zarówno w Zielonej Górze, jak i Legnicy. W dniach 19 i 20 sierpnia +37.2°C notowano w Kłodzku. Niższe od 38°C temperatury musiały jednak panować we Wrocławiu, gdyż 38.0°C jest rekordową wartością, jaką notowano w tym mieście w całym wieloleciu 1881-2017. Niestety w 1892 roku pomiary prowadzone były w sposób zupełnie odmienny od dzisiejszego, przede wszystkim nie stosowano klatek meteorologicznych, a termometry wisiały najczęściej na ścianach budynków. Inna była też lokalizacja stacji meteorologicznych.

Rekordowy dzień 29.07.1921 również budzi wątpliwości – jesne jest, że był to dzień wyjątkowo upalny, jednak wartość +40.2°C cytowana za Klimakunde des Deutschen Raiches (1939) wydaje się nieco za wysoka, szczególnie iż w pobliskim Opolu notowano jedynie +38.0°C. Dodatkowo istnieją informacje o położeniu klatki w Prószkowie zaledwie 1 metr nad powierzchnią gruntu (obecnie jest to 2 metry). Tego dnia w Słubicach notowano mniej niż 38.0°C (rekord dla Słubic w latach 1881-1950 to 38.0 z 20.08.1943), gorąco z kolei było w Poznaniu (38.7°C). W Łodzi notowano +37.0°C, w Częstochowie +37.5°C, zaś w Krakowie +37.4°C.

Aktualizacja:

Wygląda na to, że rekord z Tarnowa cytowany przez D. Kuziemską jest nieprawidłowy. Wskazuje na to oryginalna mapa baryczna z „Spostrzeżeń meteorologicznych PIM w Warszawie”, gdzie możemy przeczytać: „Ogólny stan atmosfery 2.X.1925 Wysokie ciśnienie nad całą Europą prócz Skandynawii i Rosji północnej, które są ogarnięte niżem barometrycznym. W Polsce dość pogodnie, miejscami mgła lub opary. Dość ciepło.”. Zaś tabele wskazują na temperatury rzedu 20-22 stopni.

Aktualizacja 2012-09-25

W „Klimakunde des Deutschen Reiches” rekord z Olecka nie jest wspomniany. Dla przedwojennego Olecka (Treuburg) są tam przytoczone wartości -36.4 w styczniu i -32.6 w lutym. Minimum marcowe to -29.4. Rekord został usunięty. Jednocześnie dodano kilka ciekawych danych. Dla przykładu wg „Klimakunde…” w miejscowości Neu Hammerstein (obecnie Poraj między Łebą a Lębrokiem, powiat Wicko) notowano bardzo niskie wartości w okresie wiosenno letnim. Najprawdopodobniej do tej miejscowości należy zarówno rekord maja, jak i czerwca.

Aktualizacja 2013-04-07

Kilka rekordów temperatury minimalnej zarejestrowano w Poraju k. Lęborka. Dokładniej Poraj leży niedaleko Wicka. Poniżej mapka.

Google Maps

Aktualizacja 2013-07-27

Lista rekordów uaktualniona o wartości z roczników meteorologicznych – kilka wartości ekstremalnych notowanych na stacjach i posterunkach klimatologicznych.

Strona z „Klimakunde des Deutschen Reiches” podważająca cytowany miejscami rekord -42.0°C z Olecka (Treuburg):

Aktualizacja z dnia 2.09.2013

W zasadzie dwie uwagi. W związku z materiałem zebranym przeze mnie tutaj, rekordy z Siedlec są najprawdopodobniej błędne. Z uwagi na inne wartości temperatury w Zakopanem (najprawdopodobniej w artykule D. Kuziemskiej pojawił się 'czeski błąd’, dzięki któremu wartość „16.7” została zamieniona na „17.6”) została ona zmieniona i uwzględniono tym samym rekord z Jeleniej Góry (1993). Informacje o wartości 16.7 pochodzą z Przeglądu Geograficznego 1925, oraz ze Spostrzeżeń Geograficznych z tegoż roku. Skany poniżej.

W przypadku „Spostrzeżeń meteorologicznych”, przy Zakopanem widnieje wartość 17°C, co jest wartością zaokrągloną do 1°C – potwierdza to wartość 16.7°C.

Dodano informacje o rekordach z 1929 na podstawie artykułu R. Gumińskiego z 1931.

Print Friendly, PDF & Email