Ocieplenie klimatu w Polsce

Przedstawione w nieco odmienny sposób, niż do tej pory.

Wykres przedstawia anomalie temperatury powietrza w kolejnych przedziałach o różnej długości. Długość tych przedziałów przedstawiona jest na osi X. najniżej położony jest przedział 13 miesięczny (średnia anomalia za 13 miesięcy, centrowana, tj. dla danego miesiąca ± 6 miesięcy). Wyżej znajduje się przedział 15. miesięczny, a na samym szczycie 35. miesięczny.

Widać, że w ostatnich latach dominują „ciepłe” barwy, co ma związek z coraz wyższymi temperaturami notowanymi w naszym kraju. Pierwsze czerwone odcienie (reprezentujące anomalie od +0.5°C w stosunku do okresu referencyjnego 1981-2010) pojawiają się w roku 1961, trwają jednak krótko, co najwyżej 15 miesięcy. Jeszcze krótszy pik mamy w 1967. Większa anomalia dodatnia pojawia się w 1975, a o naprawdę długiej i wyraźnej anomalii dodatniej możemy mówić dopiero w 1983. Na okres co najmniej trzyletni rozciąga się ona po raz pierwszy na przełomie lat 80. i 90. XX w, jeszcze większa jest ona po roku 2000. O najintensywniejszej anomalii 1-2 letniej możemy mówić w okolicach lat 2006-2007. Aktualnie trwający okres ciepły w krótszych przedziałach jest chłodniejszy od lat 2006-2007, jednakże anomalia dodatnia trwa obecnie o wiele, wiele dłużej. W przypadku przedziałów 35. miesięcznych od niemal 5 lat. Nie jest również powiedziane, że nie zostanie pobity rekord z lat 2006/7 w krótszych przedziałach czasowych, wszystko zależy od nadchodzących miesięcy zimowych.

Inny los czekał za to okresy wyraźnie chłodne. Najintensywniejszy z nich pojawił się w okolicy roku 1963 (obejmował zimny rok 1962 i wyjątkowo mroźną zimę 1962/3). Do 1987 r. włącznie długie, chłodne okresy pojawiały się dosyć często, po tym roku tylko okolice roku 1996 były wyraźnie zimne. Ostatnie, bardzo niemrawe przypadki ochłodzeń, to lata 2005/6 i 2010. W tym kontekście, to bardzo zabawne, że w pewnych kręgach okresy te były w trakcie ich trwania postrzegane jako „bezpośredni dowód na ochłodzenie klimatu”. Widać to jeszcze wyraźniej, gdy zamiast normy z lat 1981-2010 użyjemy normy z lat 1951-1980, tak jakbyśmy próbowali sobie odpowiedzieć na pytanie, jak ten wykres mógłby wyglądać dla ludzi 30 lat temu. A wyglądałby tak (uwaga, poniższe wykresy są sporządzone właśnie w oparciu o okres referencyjny 1951-1980!):

Oczywiście, jak ktoś mógłby słusznie zauważyć, w roku 1988 nie mielibyśmy danych za lata po 1988. Gdyby ten post był pisany w listopadzie 1988, ten wykres mógłby więc wyglądać tak.

Gdyby wówczas istniało coś takiego, jak Internet, to zapewne za sprawą Hansen et al. 1988 rozgorzałaby właśnie dyskusja na temat prognozowanego ocieplenia klimatu (tyle, że w odróżnieniu do czasów obecnych liczba dowodów naukowych potwierdzających ocieplenie związane z antropogeniczną emisją gazów cieplarnianych byłaby znacznie mniejsza). Trzeba przyznać, że ktoś próbujący pokazać, że i w Polsce klimat się ociepla, miałby w 1988 niełatwe zadanie. Oto jesteśmy jeszcze przed większością wyjątkowo ciepłych zim z przełomu lat 80. i 90., zaledwie rok wcześniej mieliśmy skrajnie mroźny styczeń, szczególnie w Polsce północno-wschodniej, za nami jest raczej chłodny październik i doświadczamy wyjątkowo chłodnego listopada. Mamy 21 listopada 1988, temperatura maksymalna miejscami wyniesie dziś -5°C, a na znacznym obszarze kraju zalega pokrywa śnieżna. Jutro jeszcze chłodniej, a we Wrocławiu pokrywa śnieżna osiągnie 12 cm. I o to jakiś bloger rzuca czytelnikom w twarz artykuł Hansena o rychłym ociepleniu klimatu. Z pewnością zostałby wyśmiany, a podzielających jego zdanie komentatorów można by policzyć na palcach jednej ręki. Na powyższym wykresie widać cykliczność anomalii temperatury w Polsce i z pewnością cykliczność ta będzie przywoływana w kontekście nadchodzącej ciepłej zimy 1988/89. Mamy rok 1988 i większość danych historycznych nie jest jeszcze poddana procesowi homogenizacji. Opieramy się więc na danych IMGW od 1951 r. 11. letnia średnia ruchoma temperatura również nie pozwala nam stwierdzić ocieplenia w naszym kraju. Ba, pokazuje, że ostatnie 11 lat w Polsce było raczej chłodne.

Nie będzie też żadnej pomocy ze strony polskich badaczy klimatu – jedyna praca mająca na celu prognozowanie dalszych zmian temperatury w Polsce (Boryczka 1984) wskazuje raczej na to, że za zmiany klimatu odpowiadają raczej czynniki naturalne. W jego dalszych pracach średnia roczna temperatura powietrza w Warszawie osiąga maksimum na przełomie lat 80. i 90., a następnie spada, co ostatecznie nie ma odzwierciedlenia w rzeczywistości. Zdecydowanie więc ktoś, kto miał ambicję dzielenia się najnowszymi doniesieniami naukowymi zza oceanu, miałby dość karkołomne zadanie. Zapewne nikt by nie uwierzył, że kontynuacja wstawionego nieco wyżej wykresu będzie wyglądać tak:

Tymczasem w ostatnich dziesięcioleciach mieliśmy w Polsce dwie dość nagłe zmiany, nazwijmy to, reżimu klimatycznego. Pierwsza rozpoczęła się na przełomie lat 1987/88 – wówczas pojawiły się wyraźnie cieplejsze sezony zimowe (z najcieplejszą do tej pory zimą 1989/90). Było to wynikiem nie tylko bezpośredniego ocieplenia klimatu (choć dołożyło ono zapewne sporą cegiełkę), ale również skrajnie wysokim indeksem NAO w tych latach. Warto jednak zwrócić uwagę, że wraz z sezonami zimowymi ocieplił się również np. sezon wiosenny, a w 1992 mieliśmy jedno z najcieplejszych lat w historii pomiarów instrumentalnych na ziemiach polskich (najcieplejsze od 1811).  Jeszcze w połowie lat 90. XX w. można było mieć wątpliwości, czy jest to zmiana trwała, szczególnie w roku 1996, który na wykresie jest ostatnim wyraźnym okresem chłodnym. Nie trudno sobie wyobrazić, że wielu badaczy polskiego klimatu (tak i zawodowych, jak i amatorskich) mogło mieć wówczas wątpliwości, czy oto ciepły okres nie dobiegł właśnie końca i nie mamy do czynienia z kolejnym cyklem, tak wyraźnie widocznym w poprzednich dekadach. Ja sam miałem wówczas spore wątpliwości, chociaż główną ich przyczyną był brak dostępu do zagranicznych prac związanych ze zmianami klimatu. Ostatecznie rzeczywiście można powiedzieć, że ów cykl się pojawił. Był jednak znacznie krótszy i słabszy od poprzednich minimów. Kolejne minimum przypadło na okolice roku 2003-2005 (wraz z zima 2005/6) i tym razem próżno już szukać tu niebieskich kolorów. Oznacza to, że w dłuższych skalach czasowych (od 13 miesięcy) anomalie temperatury cały czas oscylowały w pobliżu normy z lat 1951-1980. Jeszcze mizerniej wygląda to w ostatnim minimum z lat 2010-2013, tutaj nawet okres „normalny” robi się krótki, a przeważają anomalie o co najmniej 0.5°C przekraczające średnią z okresu referencyjnego 1951-2010.

Ostatni okres ciepły jest na tle pomiarów z lat 1951-2010 nienormalnie długi. Jeśli to, co widać na wykresie w okolicy roku 2017 to kolejne minimum, to jesteśmy w poważnych tarapatach. Właściwie obecnie również wiele komentujących osób mocno sceptycznie będzie podchodzić do takiej tezy. Wydaje się nie do pomyślenia, że klimat naszego kraju może się zmienić tak szybko, że to, czego doświadczyliśmy w 2017 r. okaże się „okresem chłodnym” i w najbliższych latach będzie już tylko cieplej. Podobnie, jak w 1988 wydawałoby się niemożliwe, żeby zaprezentowany wykres anomalii po 1988 wyglądał tak, jak wygląda. Osobiście więc pozostanę ostrożny w swoich tezach, choć osobiście mam jednak nadzieję, że ten właściwy okres chłodny jest jeszcze przed nami, co by oznaczało, że klimat nie ociepla nam się szybciej, niż te 0.3°C na dekadę.

Dziwi mnie jednocześnie sugestia pojawiająca się w komentarzach, że jeśli nadchodzące miesiące będą wyraźnie chłodniejsze, to „zahamują nieco ocieplenie klimatu”. Jest to oczywiście kompletna bzdura, bo to jaki będzie pojedynczy miesiąc zależy głównie od aktualnej cyrkulacji atmosferycznej, a ocieplenie klimatu napędzane jest przez emisję gazów cieplarnianych. W Polsce sytuacja synoptyczna sprzyjająca chłodnej zimie będzie jednocześnie sprzyjała bardzo ciepłej zimie w innej części naszej planety. Skutkiem ocieplenia jest to, że w uśrednieniu, globalnie, temperatury są coraz wyższe – ujemna anomalia w Europie Środkowej nie będzie niwelować dodatniej anomalii pojawiającej się po drugiej stronie układu, który ją spowodował. Co prawda zdarzają się przypadki takie, jak w lutym 2012:

Autor: Karsten Haustein, Źródło.

Trzeba jednak sobie wyraźnie powiedzieć, że konsekwencją takiej sytuacji była wyjątkowo ciepła Arktyka, a kilka mroźnych tygodni w lutym 2012 w żaden sposób nie wyhamowało globalnego ocieplenia.

Ostatnie wykresy przedstawiają mocno skategoryzowane wartości anomalii.

Wg normy 1981-2010:

I wg normy 1951-1980.

Wnioski można wyciągnąć samemu.