Sierpień i lato 2014 w Polsce

Ostatni miesiąc klimatologicznego lata dobiegł końca, pora więc na podsumowania.

Sierpień rozpoczął się pogodą upalną, szczególnie w północnej i północno-wschodniej części naszego kraju. Szczególnie upalnie było 3 i 4 sierpnia, kiedy miejscami temperatura maksymalna przekroczyła 35°C.

Temperatura maksymalna 3 sierpnia 2014, autor: Jarek Lewandowski.

Analiza DWD, 3 sierpnia 12UTC.

Autor: Krzysztof Sławiński.

W tych dniach najwyższą temperaturę notowano w Ustce (+35.4°C). Spośród posterunków meteorologicznych cieplej było w Kmiecinie (+35.7°C).

W kolejnych dniach upał stopniowo wycofywał się za nasze wschodnie granice. 4 sierpnia bardzo upalnie było już tylko na północno-wschodnich krańcach naszego kraju.

Temperatura maksymalna 4 sierpnia 2014, autor: Jarek Lewandowski.

Miejscami sporo w tych dniach popadało, lokalnie sumy dobowe opadu wzrosły do około 100mm.

Źródło: limanowa.in.

W dniach 6-8 sierpnia temperatury znacznie się obniżyły, chociaż przekraczały 25°C. Cieplej zrobiło się ponownie 9 sierpnia, kiedy miejscami temperatura przekroczyła 30°C.

Temperatura maksymalna 9 sierpnia, autor: Jarek Lewandowski.

Pogoda ostatecznie zaczęła się zmieniać na dobre 11 sierpnia, za sprawą niżu z centrum nad północną częścią Morza Północnego.

Źródło: sat24.com.

Analiza DWD, 11 sierpnia 12UTC.

Autor: Krzysztof Sławiński.

Po tym dniu stopniowo się ochładzało. 14 sierpnia temperatury maksymalne nie osiągnęły już pułapu 25°C, miejscami notowano poniżej 20°C, nieco cieplej było 18 i 19 sierpnia, kiedy temperatura wzrosła do +25.9°C (Tarnów). Bardzo chłodno zrobiło się z kolei 21 sierpnia, szczególnie w południowo-wschodniej części kraju.

Temperatura maksymalna 21 sierpnia. Autor: Jarek Lewandowski.

Analiza DWD, 21 sierpnia 12UTC.

Niskie temperatury 21 sierpnia spowodowane były wysokim zachmurzeniem i opadami deszczu związanymi z płytkim niżem, którego centrum znajdowało się nieopodal naszych południowo-wschodnich granic.

Chłodno było również 24 sierpnia, a 25 rano temperatury minimalne spadły miejscami do około 2°C.

Temperatura minimalna 25 sierpnia, autor: Jarek Lewandowski.

Temperatura maksymalna 26 sierpnia. Autor: Jarek Lewandowski.

Ostatecznie wysokie temperatury, przekraczające 25°C powróciły jeszcze na sam koniec miesiąca.

Analiza GFS

Wg analizy GFS anomalia temperatury w Polsce (w stosunku do wielolecia 1981-2010) osiągnęła -0.41°C, jest to wartość o 0.1°C niższa, niż wynika z danych pomiarowych.

Globalny rozkład temperatury przedstawiał się następująco:

Tradycyjnie prognozę CFS z ostatniego dnia lipca można uznać za udaną tylko w niektórych miejscach naszej planety. Europa raczej do nich nie należała.

Dane obserwacyjne

Anomalia temperatury w sierpniu 2014, uśredniona do obszaru całego kraju, wyniosła +0.68°C w stosunku do okresu referencyjnego 1961-1990 (-0.30°C w stosunku do okresu 1981-2010). Był to więc miesiąc lekko ciepły w stosunku do używanego tu okresu referencyjnego, ale w stosunku do ostatniego trzydziestolecia był to już miesiąc z temperaturami lekko poniżej średniej. Należy zauważyć, że na taką, a nie inną średnią temperaturę sierpnia mocno wpłynęły wysokie temperatury panujące w pierwszej dekadzie miesiąca. Pozostałe dwie dekady były raczej chłodne. Od razu uprzedzam – liczenie mediany z średnich dobowych temperatur to wyjątkowo kiepski pomysł, szczególnie w miesiącach zimowych.

Jak widać, sierpień najchłodniejszy okazał się w południowo-zachodniej części kraju. Tam średnie temperatury miesięczne były poniżej średniej z lat 1961-1990 (Zielona Góra, Zgorzelec, Śnieżka).

Nieco chłodniejszy od bieżącego sierpień (+0.43°C) wystąpił w 2006. Rozkład anomalii był wtedy podobny do tegorocznego.

Jeszcze chłodniej było w 2005 (+0.09°C).

Jednak ostatni chłodny w stosunku do lat 1961-1990 sierpień wystąpił w 1998 (-0.59°C).

Zimno było również w 1993 (-0.66°C).

Być może ciężko w to uwierzyć, ale w latach 1988-2014 tylko te dwa sierpnie charakteryzowały się średnią temperaturą niższą od tej z lat 1961-1990.

Bardzo zimno było za to w 1987 (-1.79°C).

W latach 1901-2014 tylko dwa sierpnie były chłodniejsze od tego z 1987. Był to sierpień 1902 (-1.84°C)

oraz 1940 (-1.99°C)

Szczególnie w przypadku sierpnia 1940 można mieć wątpliwości co do jednorodności danych. Wydaje się jednak, że faktycznie częściowo na Dolnym Śląsku i Śląsku (Zgorzelec, Wrocław, Katowice) było nieco cieplej, niż np. na Ziemi Lubuskiej.

Najchłodniejsze sierpnie występowały jednak przed 1901. W 1885 anomalia temperatury uśredniona dla całej Polski spadła do -2.60°C.

Warto tu wspomnieć, że wyjątkowy chłód widoczny na mapie na krańcach północno-wschodnich, związany jest z wyjątkowo niską anomalią tego sierpnia w Wilnie. Wartość około -6°C widnieje zarówno w bazach GHCN, CRU jak i w „Pamiętniku Fizyograficznym” z 1916 roku, trudno ją więc jednoznacznie odrzucić. Moim zdaniem jest ona jednak błędna. Nie wpływa to jednak znacząco na wyliczoną średnią Polski. Odrzucenie wartości z Wilna podwyższa ją jedynie o 0.05°C.

Jeszcze zimniej (-2.71°C) było w sierpniu 1864:

Zaś najzimniejszy sierpień w całej serii (rozszerzonej do 1781) wystąpił w 1833: -3.51°C.

Średnia temperatura spadła wtedy do 14.2°C na stacji Wrocław-Obserwatorium (Bryś 2010), 14.0°C było w Warszawie (Lorenc 2000). W bazach danych figuruje wartość 12.7°C z Orzysza, w Tylży było 13.2°C.

Jeżeli chodzi o sierpnie ciepłe, to jak już wspomniano w latach 1988-2014 niemal wszystkie przekraczały średnią z lat 1961-1990. Najcieplejsze sierpnie ostatnich lat to sierpień 2010 (+2.01°C):

Znacznie cieplej (+3.34°C) było w 2002:

Sierpień 1992 był zaś najcieplejszy w latach 1808-2014 (+3.77°C).

Wg wczesnych pomiarów instrumentalnych, pierwsza dekada XIX wieku charakteryzowała się bardzo ciepłymi sierpniami. Ciężko ocenić, na ile te wartości są prawidłowe, ale fakt faktem na wszystkich stacjach sierpień 1807 okazał się być ekstremalnie ciepły. Nawet w Gdańsku jego średnia temperatura dobijała do 22.0°C (podano 21.8°C). Wg rekonstrukcji H. Lorenc dla Warszawy otrzymano wartość +23.8°C, Bryś podaje dla Wrocławia +24.6°C. Około +23.6°C było prawdopodobnie w Berlinie. Przy Budapeszcie widnieje wartość +24.9°C. O ile wartość dla Wrocławia wydaje się nieco zawyżona, o tyle z pewnością był to najcieplejszy sierpień w całej serii 1781-2014 – jego odchylenie to +6.05°C.

(brak izolinii jest wynikiem braku danych w domenie – ale nie na obszarze Polski).

W serii 1781-2014 pojawia się jeszcze jeden wyjątkowy sierpień – 1781 (+4.26°C). Wydaje się jednak ona być przeszacowana dzięki pojedynczej wartości z Warszawy (+5.1°C). Stacje na około naszego kraju charakteryzowały się tego sierpnia anomaliami od +2.9°C (Praga, Budapeszt) po 3.7°C (Wilno).

W trzydziestoleciu 1781-1810 sierpień był przeciętnie o 0.71°C cieplejszy od tego z lat 1961-1990. Można debatować na ile jest to wynik rzeczywisty – czy przypadkiem nie wystąpiły tu jakieś niehomogeniczności. W tym samym czasie cieplejszy od normy był również lipiec (+0.35°C), czerwiec charakteryzował się średnimi poniżej tych z lat 1961-1990 (-0.27°C). Średnia temperatura roczna w latach 1781-1810 była przeciętnie o 0.75°C niższa, niż w latach 1961-1990.

Kwantylowa charakterystyka termiczna

(okres bazowy 1951-2010)

Bazując na kwantylowej charakterystyce termicznej, tegoroczny sierpień należy uznać za normalny.

Jedynie w województwach podkarpackim i lubelskim sierpień zapisał się jako ciepły. W województwach warmińsko-mazurskim, pomorskim i podlaskim był to sierpień lekko ciepły, na pozostałym obszarze – normalny.

CFSv2

Prognoza CFSv2 na wrzesień (z 31 sierpnia).

Lato 2014 w Polsce

Tegoroczne lato może budzić wiele mieszanych uczuć. Pod względem średniej anomalii w stosunku do wielolecia 1961-1990 było ono ciepłe z odchyleniem +1.28°C. Tak naprawdę bardzo ciepły był jedynie lipiec z anomalią znacznie przekraczającą +3°C. Czerwiec był lekko poniżej średniej, odczuwany był zapewne jako jeszcze chłodniejszy. Sierpień, mimo dodatniej anomalii ciepły był tylko do 13-14 dnia miesiąca, a pozostałe dni były raczej chłodne – wpłynęło to na odczuwalne skrócenie lata. W ogólnym odczuciu lato to mogło się jawić jako nieszczególne.

W ostatnich latach zimne sezony letnie nie występowały. Średnia anomalia lata w okresie 2001-2014 to +1.46°C (1991-2000 = +0.77°C). Ostatnie lato lekko poniżej średniej to lato 1996 (-0.03°C).

Znacznie chłodniejsze lato wystąpiło w 1993 (-0.84°C).

W latach powojennych wyjątkowo chłodne były lata 1978 (-1.22°C) i 1962 (-1.29°C).

W latach 1901-2014 najchłodniejszym latem było lato 1923 z anomalia równą -1.78°C.

Najzimniejszym latem w całej serii było lato 1844 (-2.31°C).

W przypadku lat ciepłych skupię się tylko na tych najcieplejszych. W latach 1812-2014 bez wątpienia najcieplejsze było lat 1992  z anomalią +2.57°C.

Jest wysoce prawdopodobne, że cieplejszym od lata 1992 było lato 1811 z wyliczoną anomalią +2.90°C.

Jak już wspomniano wcześniej, niektóre miesiące letnie były bardzo ciepłe w pierwszych 30 latach serii (1781-1810). Te ciepłe lata zakończyły się właśnie w 1811. Po tym okresie odnotowano dość silne ochłodzenie, rzędu 0.6°C. W latach 1812-1841 średnia temperatura lata była niższa od tej z wielolecia 1961-1990 przeciętnie o 0.3°C, zaś w latach 1781-1811 anomalia ta wynosiła +0.35°C. Podobnego wahnięcia nie widać w średnich anomaliach rocznych. Dla okresu 1781-1811 jest to -0.70°C, zaś dla okresu 1812-1841 -0.86°C. Tu spadek temperatury był dość niewielki.

Kwantylowa charakterystyka termiczna lata 2014

(okres bazowy 1951-2010)

Poniżej: jedenastoletnia średnia ruchoma anomalia temperatury lata w Polsce (w odniesieniu do wielolecia 1961-1990).