Marzec 2014 w Polsce

Tegoroczny marzec okazał się w Polsce być jednym z najcieplejszych w historii obserwacji – anomalia temperatury wyliczona dla obszaru Polski była najwyższa od 1990 roku, lokalnie zaś padły absolutne rekordy średniej temperatury miesięcznej. Dość zaskakująco marzec ten wystąpił po bardzo zimnym marcu 2013. Miejscami były to dwa rekordowe marce z rzędu – przy czym marzec 2013 był rekordowo zimny, zaś marzec 2014 rekordowo ciepły.

Tym samym nie sprawdziły się niektóre sugestie, jakoby wyjątkowo ciepły luty miał doprowadzić do powrotu zimy w marcu. Opady śniegu owszem, pojawiły się, ale były to zdarzenia zdecydowanie krótkotrwałe i nie pojawiły się wszędzie.

Ciepło było już od początku miesiąca. 2 marca temperatury osiągały blisko 15°C, pojawił się jednak zdecydowany podział na Polskę A i B odnośnie temperatury:

Analiza temperatury 2013-03-02, 13UTC – źródło: IMGW, http://pogodynka.pl/eksperymentalne/incatemperatura2m/

Różnice te były spowodowane zachmurzeniem podinwersyjnym, jakie panowało tego dnia we wschodniej części naszego kraju. Następnego dnia temperatura już się wyrównała, przy czym temperatury maksymalne obniżyły się do około 11°C.

Źródło: DWD

Zdecydowanie najciekawszym wydarzeniem tego marca  była silna adwekcja ciepła, szczególnie od 20 do 22-go dnia miesiąca. Co prawda temperatury maksymalne nie były najwyższe w historii – maksymalną temperaturę odnotowano w Lesznie (21 marca było +22.9°C), jednak odmiennie niż to ma zwykle miejsce o tej porze roku, wysokie temperatury maksymalne szły w parze z bardzo wysokimi temperaturami minimalnymi. To zaś w oczywisty sposób rzutowało na temperatury średnie dobowe, które w wielu miejscach przekraczały 15.0°C (był to więc formalnie dzień letni). Wszystko wskazuje na to, że średnia temperatura dobowa odnotowana we Wrocławiu 21 marca (16.1°C), była najwyższą w marcu w historii obserwacji.

Źródło: DWD

Autor: Krzysztof Sławiński.

Większe ochłodzenie odnotowano w okolicy połowy miesiąca. W Suwałkach temperatura maksymalna osiągnęła 16 marca +2.7°C.

Autor: Krzysztof Sławiński.

Autor: Krzysztof Sławiński.

W tych dniach w części kraju pojawiła się również niewielka pokrywa śnieżna o wysokości przeważnie 1-2 cm.

Ostatecznie minimalną temperaturę na stacjach synoptycznych odnotowano 9 marca w Białymstoku (-6.2°C), zaś maksymalną odnotowano 21 marca w Lesznie (+22.9°C).

Powyżej: Temperatura maksymalna 21 marca 2014. Autor: Jarek Lewandowski.

Analiza GFS

W Polsce wg analizy GFS kwiecień osiągnął odchylenie niemal +4°C (w stosunku do okresu bazowego 1981-2010). Było to o około 0.5°C więcej, niż wynika z obliczeń uwzględniających dane ze stacji meteorologicznych, co jest najpewniej związane z faktem, że w tym marcu mieliśmy dość sporo pogodnych nocy i związanych z tym silnych spadków temperatur. W takich przypadkach analiza GFS zwykle nie docenia siły wychłodzenia radiacyjnego.

W dalszym ciągu wyjątkowo ciepło jest w Arktyce.

Z kolei na znacznym obszarze USA i w Kanadzie zima zdrowo się przeciągnęła.

Mimo to globalna temperatura była wysoka, o jakieś 0.3°C wyższa, niż w lutym.

Dane obserwacyjne

Tegoroczny marzec był w Polsce wyjątkowo ciepły. Anomalia temperatury wyliczona w stosunku do normy 1961-1990 osiągnęła +4.29 ± 0.06°C i była trzecią najwyższą od 1825 roku (tutaj drobna uwaga – zakres niepewności podany jest w oparciu o ilość danych – są to dwa błędy standardowe wyliczone w stosunku do okresu w którym pokrycie stacjami było największe. Inną sprawą jest jakość danych, czy ogólna homogeniczność serii, ale do tej kwestii jeszcze kiedyś wrócę).

W niektórych przypadkach, to jaką otrzymano średnią miesięczną, ściśle zależało od warunków mikroklimatycznych danej lokacji. Był to bowiem miesiąc, w którym stosunkowo często występowały silne nocne wychłodzenia radiacyjne. Stacje, których położenie w sposób naturalny sprzyja silnym wychłodzeniom w czasie nocy, odnotowały średnie temperatury niższe, niże te stacje, których położenie takim wychłodzeniom zapobiegało. Widać to dość dobrze na przykładzie stacji meteorologicznej w Zielonej Górze, której położenie na szczycie wzgórza nocnym spadkom zapobiega (stacja często znajduje się nad cienką warstwą inwersyjną), co doprowadziło do tego, że średnia temperatura była tu znacznie wyższa, niż na stacjach okolicznych. Widać to również na powyższej mapie – różnica w wartości anomalii pomiędzy Zieloną Górą a Lesznem dochodzi do 1°C.

Poprzednim wyjątkowo ciepłym marcem był marzec 2007 z odchyleniem +4.25 ± 0.04°C, co oznacza iż formalnie różnica pomiędzy marcem 2007 a marcem 2014 jest tak niewielka, że nie jest możliwe jednoznaczne określenie, który z nich był w istocie cieplejszy (zakres niepewności w przypadku obu tych miesięcy na siebie zachodzi).

Najcieplejszym marcem ostatnich lat był marzec 1990 z anomalią równą +4.41 ± 0.02°C.

Najcieplejszym marcem w całej serii był marzec 1836 (+4.53 ± 0.34°C). Jak jednak widzimy, błąd związany z małą ilością stacji powoduje, że równie dobrze marzec ten może znaleźć się na miejscu czwartym.

Ostatni bardzo zimny marzec pojawił się rok temu (-3.93 ± 0.06°C). Obecny marzec był więc przeciętnie w Polsce o 8.2°C cieplejszy, niż marzec z reku ubiegłego.

Zimniejszy marzec pojawił się w 1987 (-4.63 ± 0.02°C), zaś bardzo zbliżony w 1996 (-3.52 ± 0.04°C).

Zdecydowanie najzimniejszy marzec w latach 1825-2014 wystąpił w 1845 (-8.49 ± 0.36°C). W tym roku w okolicy Suwałk średnia temperatura miesięczna mogła spaść nawet do -9°C. Surowe, niehomogenizowane dane z Warszawy (zarówno dla lat 1836, jak i 1845) można znaleźć w Pamiętniku Fizyograficznym z 1881:

Powyżej: Pamiętnik Fizyograficzny 1881, T.1, str 14-15.

Zwracają tu uwagę nietypowe mrozy, z średnimi temperaturami dobowymi spadającymi nawet poniżej -18°C.

Należy zauważyć, że mimo iż tegoroczny marzec – wyliczony jako średnia obszarowa – rekordowo ciepły nie był, to w wielu miejscach owe rekordy padały. Tak było m.in. w Zielonej Górze, gdzie rekord został pobity o 0.4°C (przy czym w roku ubiegłym również bito tu rekord, tyle że w tym przypadku o 0.1°C poprawiony został rekord zimna), czy na Śnieżce, gdzie rekord został pobity aż o 1.0°C. Rekord padł też np. w Zakopanem. Wyrównanie rekordu nastąpiło we Wrocławiu i Poznaniu, zaś za naszymi granicami w Wilnie. W Fichtelbergu rekord został pobity o 0.9°C.

Kwantylowa charakterystyka termiczna marca 2014

Charakterystyka kwantylowa tegorocznego marca (odniesiona do wielolecia 1951-2010), podzielona na województwa wskazuje, że wszystkie z nich wpadły do tej samej, najcieplejszej klasy, ale w żadnym z nich nie notowano rekordu ciepła.

Można sobie zadać pytanie, jak to się stało, że o ile padało tyle rekordów dla stacji, nie pojawił się żaden rekord wojewódzki? Stało się tak z prostego względu – rekordy dla stacji odnoszone są do ciągu pomiarowego, w którym stacja funkcjonowała, zaś temperatury dla województw są oszacowane od 1825 roku, dzięki interpolacji ze stacji okolicznych. Oznacza to, że jeśli dana stacja nie posiadała ciągu obserwacyjnego w 1836, ominął ją tym samym wyjątkowo ciepły marzec (który byłby na przykład rekordowy), ale dane dla województwa z tego roku zostaną mimo to oszacowane.

W skali całego kraju marzec rzecz jasna również zapisał się jako ekstremalnie ciepły.

Co z kwietniem?

Ponownie pojawiają się głosy, że w końcu „przyjdzie nam zapłacić” za niezwykłe ciepło, z jakim mamy obecnie do czynienia. Jasne jest, że tak wysokie anomalie temperatury nie zostaną z nami na zawsze – któryś kolejny miesiąc zaznaczy się albo anomalią w pobliżu 0°C, albo wręcz będzie zimny. To ostatnie nie jest jednak takie pewne (oczywiście jeśli chodzi o miesiące najbliższe). Nie każdego roku pojawiają się tak silne ujemne anomalie, z jakimi mieliśmy do czynienia w marcu roku ubiegłego. Obecna ciepła pogoda nie determinuje również tego, jakie będzie lato 2014.

W chwili obecnej wszystko wskazuje na to, że kwiecień będzie raczej ciepły, lub przeciętny. Nie widać przesłanek ku temu, by miał to być miesiąc wyjątkowo chłodny, jak wieszczą niektórzy.

Poniżej ostatnia prognoza CFS v2: