2024/03/29 08:03

Sierpień i lato 2013 w Polsce

Tegoroczny sierpień uśredniony do obszaru Polski okazał się miesiącem ciepłym z odchyleniem temperatury od normy 1961-1990 równym +1.75°C. Był to już siódmy sierpień z rzędu, kiedy odchylenie temperatury przekroczyło +1°C.

W ostatnich latach najcieplejszymi sierpniami był sierpień 2002 (+3.36°C) oraz sierpień 1992 (+3.71°C). Bardzo ciepły był również sierpień 1939 z odchyleniem +3.25°C (tego roku najcieplej było właśnie w sierpniu, oraz w pierwszej połowie września, druga połowa była chłodniejsza stąd odchylenie września 1939 spadło do +0.59°C).

Sierpień 1992 był najcieplejszym sierpniem w serii – zaczynającej się od 1825 roku. Jednakże najprawdopodobniej znacznie cieplejszy był od niego sierpień w roku 1807. Przyczyna, dla której rozpoczynam serię w 1825 roku, jest prozaiczna. Za początek serii wziąłem czas, w którym dla obszaru Polski posiadam dane z co najmniej trzech stacji. Przed 1791 jest to tylko jedna stacja (Warszawa od 1779), do 1825 jest to Warszawa + Wrocław, a od 1825 dochodzi Kraków.

Mimo tego, że błąd oszacowania średniej może być w tym przypadku spory, średnie odchylenie w sierpniu 1807 było tak niezwykłe, że warto je tu przytoczyć: +6.4°C.  Średnie miesięczne temperatury tego sierpnia są ze sobą dość spójne i w seriach homogenizowanych wyniosły +23.8°C w Warszawie i +24.6°C w Wrocławiu. W tych dwóch przypadkach wartości są homogenizowane do centrów miast, stąd rzeczywiste średnie mogły być nieco niższe – ale nie wiele, być może o 0.5°C (tyle mniej więcej wynosi średnia różnica podana w Klimakunde des Deutschen Reiches pomiędzy stacją Alte-Sternwarte a Krietern we Wrocławiu). Jasne więc jest,  że odchylenie sierpnia z tych dwóch stacji raczej przekroczyło 6°C. Średnia obszarowa dla Polski jest już mniej pewna, ale nawet biorąc pod uwagę najmniej sprzyjające czynniki i tak była z pewnością wyższa od 5°C – był to więc bez wątpienia najcieplejszy sierpień w serii pomiarowej od 1779 roku.

Warto się więc temu sierpniowi przyjrzeć. A wyniki są zaskakujące. Wg pracy J.G. Galle (Grundzüge der Schlesischen Klimatologie) maksymalna temperatura zanotowana w Głubczycach to zaledwie 30.0°C (10 sierpnia 1807), podczas gdy średnia temperatura miesięczna to 22.1°C. We Wrocławiu maksymalna temperatura to zaledwie 33.1°C (9 sierpnia 1807), przy średniej miesięcznej temperaturze 24.4°C (nie jestem pewien dlaczego w serii homogenizowanej podniesiono ją na 24.6°C). Należy mieć tu jednak na uwadze, że są to wartości terminowe, a rzeczywiste maksimum wyniosło około 35°C. Dane ze stacji Praga-Klementinum wskazują, że co prawda był to miesiąc bardzo ciepły, ale bez ekstremalnych temperatur maksymalnych, charakteryzujący się raczej stałą, gorącą pogodą. Średnia temperatura maksymalna wyniosła 30.0°C. Prawdopodobnie był to więc miesiąc zbliżony swym charakterem do lipca 2006, może o około 0.5°C cieplejszy. Cały rok 1807 był w normie, 0.2°C powyżej średniej z lat 1961-1990.

Sierpień 2013

201308

Sierpień 2002

200208

Sierpień 1992

199208

Sierpień 1939

193908

Sierpień 1807

Do utworzenia tej mapy użyto danych z zaledwie dwóch stacji.

180708

W ostatnich latach brakowało sierpni chłodnych i zimnych. Ostatnim z takich sierpni był sierpień 1998 z odchyleniem równym -0.55°C. Nieco chłodniejszy był sierpień 1993 (-0.61°C), bardzo zimny był sierpień 1987 z odchyleniem -1.76°C. Żeby znaleźć podobny sierpień, trzeba się cofnąć aż do 1940 (-1.84°C), przy czym bardzo niewielka różnica pomiędzy nimi nie pozwala stwierdzić, który w istocie był chłodniejszy. Problemu takiego nie ma  z sierpniem 1885 (-2.59°C), 1864 (-2.75°C), 1838 (-2.55°C). Najzimniejszy w całej serii był sierpień 1833 (-3.52°C) – nawet biorąc pod uwagę niepewność związaną z małą ilością stacji, powinien być on chłodniejszy od 1864, a tym bardziej od 1987 i 1940.

Sierpień 1998

199808

Sierpień 1993

199308

Sierpień 1987

198708

Sierpień 1885

188508

Sierpień 1864

186408

Sierpień 1833

183308

Przebieg temperatur sierpnia w wieloleciu

11-letnie średnie ruchome temperatury w latach 1792-2013:

08_sierpien

 

Widzimy trzy znaczące skoki temperatur. Pierwszy z maksimum w okolicy 1811 związany jest z sierpniem 1807 i był dość krótkotrwały. Nieco dłuższy pojawił się w latach 30-tych XX w. Z ostatnim wzrostem mamy do czynienia obecnie i jest on najsilniejszy, przy czym z uwagi na niepewności obliczeniowe cieplej mogło być w bardzo krótkim okresie w okolicach 1811. Najzimniejsze sierpnie występowały w latach 80-tych XIX w. i były o około 2.5°C chłodniejsze, niż w ostatnich 11 latach.

Lato 2013

Lato 2013 było ciepłe z odchyleniem od średniej temperatury z lat 1961-1990 równym +1.69°C. Było to już 17 lato z rzędu, kiedy temperatura była wyższa od średniej z wielolecia. Ostatnie lato z temperaturą poniżej tej średniej wystąpiło w 1996 i było w zasadzie na granicy: -0.01°C. Ostatnie zimne lato wystąpiło w 1993 (-0.79°C), a więc aż 20 lat temu. Podobny ciąg bez chłodnego lata nie pojawił się wcześniej w całej serii pomiarowej. Skutkiem tak długiego ciągu lat ciepłych – za wyjątkiem 1996 i 1998, które były w normie (± 0.5σ)  – jest to, że już się do nich przyzwyczailiśmy. Lato w normie dla lat 1961-1990 będzie obecnie postrzegane, jako chłodne. W latach 1981-2010 latem było przeciętnie o 0.8°C cieplej, niż w latach 1961-1990 (a zatem odchylenie od tej normy w 2013 wyniosło około +0.9°C). W ostatnich 20 latach (włączając 2013) lato było przeciętnie już o 1.3°C cieplejsze, niż w wieloleciu 1961-1990. Ciekawe, jak zostanie odebrane lato będące poniżej średniej 1961-1990, a przecież powinno się takie zdarzyć.

W ostatnich latach najcieplej było latem 1992  (odchylenie +2.59°C). Nieco chłodniejsze lato wystąpiło w 2002 roku: +2.43°C. Ostatnio bardzo ciepło było w 2010: +2.17°C. Wcześniej powyżej 2°C było w 1939 (+2.11°C). Latami zbliżonymi do 1992 mogły być lata 1834 i 1811. W 1834 mamy dane tylko z 3 stacji, a średnie odchylenie temperatury wyniosło +2.26°C – biorąc pod uwagę niepewność w wyliczaniu średniej obszarowej istnieje możliwość, że było ono cieplejsze od lata 1992. Jest to jednak bardzo wątpliwe, bo na każdej z trzech stacji temperatura latem 1834 była niższa, niż w 1992. Biorąc pod uwagę tylko te stacje, w 1992 było o 0.7°C cieplej.

Bardziej skomplikowana sytuacja jest w 1811. Tu mamy tylko dwie stacje, a średnie odchylenie wynosi +3.05°C (0 0.46°C więcej, niż w 1992). Tu prawdopodobieństwo przewyższenia wartości z 1992 jest znacznie większe, ale z uwagi na minimalną ilość stacji, również oszacowanie średniej obszarowej obarczone jest dużym błędem. We Wrocławiu lato 1811 było o 0.6°C chłodniejsze od 1992. W Warszawie lato 1811 było z kolei o 1.3°C cieplejsze, niż lato 1992.

Jeśli chodzi o pobliskie stacje – w Berlinie latem 1811 było aż o 1.4°C zimniej niż w 1992, w Pradze o 1.4°C cieplej a w Budapeszcie o 0.9°C zimniej. Warto zauważyć, że dane dla Warszawy wskazują na niemal równie ciepłe lato, jak w Budapeszcie. Dziwny rozkład anomalii na tym obszarze dodatkowo zaciemnia obraz sytuacji. Z pewnością było to lato bardzo ciepłe, ale  nie da się jednoznacznie powiedzieć, czy było ono cieplejsze od lata 1992. jest to jednak wysoce prawdopodobne.

2013

2013.summer

2010

2010.summer

2002

2002.summer

1992

1992.summer

1939

1939.summer

1834

1834.summer

Jak już wspomniałem, ostatnim zimnym latem było lato 1993 (-0.79°C). Znacznie chłodniejsze lata występowały na przełomie lat 70-tych i 80-tych: 1980 (-0.89°C), 1978 (-1.18°C). jeszcze zimniej było w 1962 (-1.34°C), 1923 (-1.76°C). W XIX w. pojawia się dokładnie ten sam problem, co w przypadku lat ciepłych. Najniższe wartości pojawiają się w 1844 i 1821 (-2.05°C), jednak nie możliwe jest jednoznaczne określenie, czy któreś z tych lat było istotnie chłodniejsze od 1923. Ponieważ w 1844 mamy dane z 4 stacji, szansa na to by lato tego roku było chłodniejsze od 1923 jest większa, niż w przypadku 1821 (2 stacje).

1993

1993.summer

1980

1980.summer

1978

1978.summer

1962

1962.summer

1923

1923.summer

1844

1844.summer

Przebieg temperatur lata w wieloleciu

11-letnie średnie ruchome temperatury w latach 1792-2013:

lato

W odróżnieniu od sierpnia, lato charakteryzowało się raczej stałym przebiegiem temperatur w latach 1792-1930, ze znacznie mniejszymi amplitudami. W tym okresie trudno wyznaczyć wręcz jakikolwiek istotny trend dla tej pory roku. Znaczne ocieplenie nastąpiło po tym okresie i w jedenastu latach do 1947 włącznie odchylenie lata wzrosło do niemal 1°C powyżej średniej z lat 1961-1990. Po tym okresie nastąpiło ochłodzenie do wartości nie różniących się zbytnio od tego, co obserwowaliśmy w latach 1792-1930. Kolejne ocieplenie następuje już w latach 80-tych XX w. i trwa do chwili obecnej.

Na koniec uwaga do powyższych map. Zostały one wykonane za pomocą programu GrADS z użyciem funkcji oacres. W przypadku małej ilości stacji funkcja ta generalnie ekstrapoluje dane, co może dawać obraz inny, niż był w rzeczywistości. Jest tak np. w przypadku lata 1834, kiedy dane na północny wschód od Warszawy są ekstrapolowane. Ponieważ w rzeczywistości brakuje danych z Białegostoku, czy Suwałk, nie ma żadnej pewności, że lato było tam chłodniejsze (w sensie odchylenia), niż w Warszawie, istnieją jedynie ku temu przesłanki w postaci malejącej wartości anomalii w tamtym kierunku. Wartości rzeczywiste (+2.26°C dla lata 1834) zostały wyliczone bez użycia ekstrapolacji, tylko i wyłącznie na podstawie danych ze stacji.

Print Friendly, PDF & Email
0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
15 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
robert

Może również dość wysokie temperatury minimalne przyczyniły się do tak wysokiej śedniej temperatury w sierpniu 1807r.

mottus

Gdyby nie bardzo ciepły czerwiec, na Podlasiu lato wyszłoby poniżej normy wieloletniej 1981-2010, a tak było lekko powyżej (na Żuławach zaważył o tym początek sierpnia). Ale wrzesień chyba nadrobi pod tym względem zaległości (patrząc na fusy gfs-a)

oliver57

Wyczerpująco i kompetentnie! Szkoda ,że nie robisz podsumowań sumy opadów: miesięcznych,pór roku… bo te pochodzące z IMGW (mapki klimatyczne)są mało dokładne a w poł.zach. skrawku Polski sumy opadów w takich miastach jak Bogatynia czy Zgorzelec sporo zaniżone na mapce ukazującej sumy opadów w Polsce za dany miesiąc.Sumuję opady z tych miast ze stacji telemetrycznych oraz z bliźniaczego Zgorzelcowi Gorlitz z niemieckiej strony meteo.Na mapce IMGW ukazane jest około 50 procent sum opadów jakie rzeczywiście wystąpiły w wyżej wymienionych miejscowościach.Tak jest co miesiąc a na moje uwagi w mailach wysłanych do IMGW nikt nie raczył odpowiedzieć.

TommyAst

There was many station records in Czech, Slovakia, Poland, Hungary, Austria maximum temperature durring June-August 2013. Many records in high altitude.

Station and state records MIN/MAX for every year and long term here: http://www.mherrera.org/temp.htm

And too new national low record for Italy (from dolines) – valley in Alps – Busa Nord di Fradusta -49,6

janadrp

Powiedz, dlaczego lato 2013 było tak cieplejsze niż zwykle, wykorzystując przyczynę napływu mas powietrza.

Dżefors

Aż tak ciepło to nie było odchylenie nie osiagneło nawet 2 stopni, pomimo rekordów temperatury w wielu miejscach w kraju i Europie ,na szczęscie mielismy niewiele burz i sporo słońca tego lata :):)

janadrp

Dlaczego lato 2010 oraz sierpnie 2002 i 1992 były u nas bardzo ciepłe, a nawet upalne? Odpowiedz, wykorzystując przyczyny napływu mas powietrza i cyrkulacji powietrza. :idea:

janadrp

Dlaczego lata 2010 2002 i 1992 były u nas bardzo ciepłe, a nawet upalne? Odpowiedz, wykorzystując przyczyny napływu mas powietrza i cyrkulacji powietrza.

janadrp

Interesuje mnie pytanie,dlaczego lata (także sierpnie) 2010,2002 i 1992 (reanalizowałem)były u nas bardzo ciepłe, a nawet upalne. :razz: Odpowiedz ,wykorzystując przyczyny napływu mas powietrza,cyrkulacji powietrza itp. Musi być więcej odpowiedzi.

janadrp

Reanalizując te mapy, ten klin wyżowy i słaba anomalia SLP opowiadały za cieplejsze lato niż z modelu GDFL ESM2M.

qqq

Czy są gdzieś w Internecie dostępne dokładne co do dnia dane meterologiczne dla Warszawy (od 1779) lub Krakowa (od 1825)?

15
0
Would love your thoughts, please comment.x